Farklı Mesleklerden Vatandaşlara Göre Gazeteciler ve Gazetecilik

- Çocukluk yıllarımda eve gelen misafirlerimiz, şu an çok yaygın olmayan bir şekilde gazeteleri sayfalarca okuyup haberler ya da köşe yazıları üzerine kendi aralarında tartışırdı. O dönemde gazeteciler; uzun sakallı, gözlüklü, kargo pantolon giymiş, sırt çantalı ve fotoğraf makineli adamlar olarak aklımın bir köşesine yerleşti. Zaman ilerledikçe eski ansiklopedilerde olayların, yaşam öykülerinin, basılı yayınlardaki kültür-sanat haberlerinin ve politika konulu yazıların ilgimi çektiğini gördüm. Gazeteciliğe başladığımda, mesleği erkeklerle özdeşleştiren kalıplar ve bana empoze edilen düşünceler çoktan yok olmuştu. Peki, herkes için böyle mi? Gazetecilik yapmayanlar gazeteciliği nasıl algılıyor? Bu meraktan yola çıkarak farklı mesleklerden 50 kişiye gazetecilik algısına dair sorular sordum. Gazeteci denildiğinde akıllarına gelen ilk şey ve nesne ne? Kafalarındaki örnek gazeteci kim? Gazeteci denildiğinde hangi romanlardan, dizilerden ve film akıllarına geliyor? Unutamadıkları bir haber var mı?

Gazeteci dendiğinde akla gelen şeyler

“Gazeteci dediğimizde aklınıza gelen ilk şey nedir” sorusuna verilen yanıtlarda, ağırlıklı olarak özgürlük, nesnellik ve tarafsızlık gibi soyut kavramlar ağır basıyor. Arada somut nesnelere ve olaylara atıfta bulunanlar da var:

• Sağlık çalışanı: Haber alma hakkımızın ve haber verme özgürlüğünün öznesi bir insan
• Kuaför: İlgi çekici, günlük hayatın olağan akışının dışında olan olayları yazan ve duyuran kişi
• Tekstil çalışanı: Tarafsızlık ve cezaevi
• Yaşlı bakım çalışanı: Metin Göktepe’nin katledilmesi olayı
• Tamirci: Sansür, objektif ol(a)mayan manipülatif güç
• Bitkisel ürün satıcısı: Tarafsız basın-yayın ve ifade özgürlüğü
• Simitçi: Üzeri örtülmeye çalışılan gerçekler
• İnşaat işçisi: Yazmak, muhabir, fotoğraf makinesi
• Öğrenci: Köşe yazıları, manipülasyon, röportaj
• Oyuncu: Ülkemizde hakkıyla yapılabilmesi en zor meslek
• Müşteri hizmetleri çalışanı: Cop, kodes ve özgürlük
• Manavcı: Halka hizmet etmek

Gazeteci dendiğinde akla gelen kişiler

“Gazeteci dediğimizde aklınıza gerçek hayattan kim ya da kimler geliyor” sorusuna verilen yanıtların her birinde farklı kişiler anıldı. Son dönemde araştırmalarıyla öne çıkan habercilerin yanı sıra geçmişin çok izlenen TV programcıları da zikredildi. Genelde “örnek” gazeteciler anılırken ilk sırada ise olumsuz bir istisna var:

• Türkan Elçi: CNN Türk kanalında eşimin suikastına zemin hazırlayan, gazeteci olarak geçinenler gelir.
• Stajyer gazeteci: Uğur Mumcu, Hrant Dink, Mehmet Ali Birand
• Yazar: Hale Gönültaş, Abdurrahman Gök
• Avukat: Metin Göktepe, Barış Terkoğlu, Barış Pehlivanoğlu
• Diş doktoru: Nevşin Mengü, Cüneyt Özdemir, Can Dündar
• Sosyolog: Uğur Dündar, Savaş Ay
• Boyacı: İsmail Saymaz, Mahmut Bozarslan ve Ferit Aslan
• Kadın hakları savunucusu: Sputnik grevcileri
• Tütüncü: Fehim Işık, Musa Anter

Gazeteci dendiğinde akla gelen nesneler Medya çalışanları başta olmak üzere gazeteciler hakkında akıllarına gelen ilk şeyin ne olduğunu insanlara sorduğumuzda kâğıt, kalem, daktilo, klavye ve fotoğraf makinesi gibi beklenen yanıtlar geldi. “Yalan,” “cop” ve “para” gibi olumsuz çağrışımlar da var:

• • Türkan Elçi: Termometre
  • Günlük işlere giden temizlikçi: Daktilo, klavye
  • Mezar kazıcısı: Matbaa, kalem, fotoğraf makinesi
  • Çiçekçi: Yalan, dürüstlük
  • Fırıncı: Cop, tehdit, cezaevi
  • Kabin memuru: Para, kamera, araştırma
  • Elektrikçi: Haber, televizyon
  • Belgeselci: Gazete, yolculuk
  • Öğretmen: Kâğıt, kablo, açıklama

    Gazeteci dendiğinde akla gelen yapıtlar

    Gazeteciliğin kültür-sanat yapıtlarındaki yansımalarını sorduğumuzda ağırlıklı olarak filmlerden ve dizilerden karakterler söylendi. Roman ismi anan olmadı.
    • Avukat: The Journalist dizisindeki Anna Matsuda
    • Levent Üzümcü: İkiz Tepeler ve Bir Zamanlar Amerika
    • Sağlık çalışanı: Bu Kalp Seni Unutur Mu dizisindeki Kerim karakteri
    • Hemşire: Jake Gyllenhaal ve Gabriel García Márquez
    • İlkay Akkaya: Kayıp Şili, Press
    • Gazeteci: The Post filminden Tom Hanks. Beş Kardeş dizisindeki (gazetecilik yaparak dünyayı değiştireceğine inanan, fakat inancını yitirince dünyasını değiştirmek zorunda kalan) Nazım. Kar romanındaki gazeteci “Ka”
    • Kitap editörü: The Bang Bang Club filmi ve dört savaş fotoğrafçısı
    • Suavi: Devasa bir arşiv, o kadar fazla ki her kategoride yüzlerce isim sayılabilir.

Gazetecilik dendiğinde akla gelen haberler Son olarak, Journo’nun Haber hafızası yazı dizisinde dün değinilen meseleye, bu kez farklı mesleklerin prizmasından bakalım. Anketimize katılan ve 30’u aşkın meslekte görev yapan 50 kişiye, “gazetecilik dendiğinde akıllarına gelen ilk haberi” sorduğumuzda gelen yanıtlardan bazıları şöyle:

• • • • Levent Üzümcü: Uğur Mumcu’nun araştırmacı gazetecilik örneği olarak üstünde çok çalıştığı, kitaplaştırdığı “Rabıta”
      • İnşaat mühendisi: Metin Cihan’ın Rabia Naz cinayeti haberi
      • Lale Mansur: Watergate skandalı
      • Suavi: O kadar çok ki… Her türlü güç odağı tarafından sansürlenen, tüm yasaklı haberler
      • Haber spikeri: Can Dündar ve Erdem Gül’ün MİT TIR’ları haberi
      • İlkay Akkaya: Günümüzdeki dezenformasyonun karşısında ve gerçeğin yanında o kadar çok habere imza attı ki gerçek gazeteciler, birini söylemek diğerlerine haksızlık olur. Çocukların, kadınların, hayvanların, ülkenin zenginliklerinin başına gizli kapılar ardında getirilenleri gözler önüne seren her haber müthiş gazetecilik bana göre.
      • Dergi ve kitap editörü: Türkan Saylan’ın cüzzamla savaşını anlatan haber
      • Türkan Elçi: Abdurrahman Gök’ün Kemal Kurkut'un vurulma anını çekip haberleştirmesi