Merkezi ABD’de bulunan Cato Enstitüsü ve Özgürlük Araştırmaları Derneği Uluslararası Partnerlerinden biri olan Fraser Enstitüsü işbirliğiyle hazırlanan 2023 İnsani Özgürlük Endeksi yayınlandı.
İnsani Özgürlük Endeksi, ülkelerin bireysel ve ekonomik özgürlükleri açısından ölçüldüğü bir endeks olup, farklı alt göstergeleri kullanarak ülkelerin özgürlük seviyelerini değerlendirmektedir. Endeks şu ana kategorilere dayanır:
Bireysel Özgürlük: Bireylerin özgürlüklerini ve haklarını ölçer ve ifade özgürlüğü, din özgürlüğü, özel mülkiyet hakları, kişisel güvenlik gibi faktörleri içermektedir.
Ekonomik Özgürlük: Bir ülkenin ekonomik serbestlik derecesini değerlendirir ve vergiler, iş yapma kolaylığı, mülkiyet hakları, ticaret özgürlüğü gibi ekonomik faktörleri içermektedir.
Endekste bunlarla beraber ayrıca ülkeler; hukukun üstünlüğü, seyahat, din ve inanç, toplanma ve örgütlenme, güvenlik ve emniyet, cinsiyet eşitliği gibi toplamda ‘’86’’ ayrı başlık açısından inceleniyor.
Her bir kategori, alt göstergeleri kullanarak ayrıntılı bir şekilde değerlendiriliyor ve sonunda her bir ülke için bir İnsani Özgürlük Endeksi puanı oluşturuluyor. Bu puanlar, ülkeleri özgürlük düzeylerine göre sıralıyor ve ülkeler 0 (özgür olmayan) ile 10 (özgür) arasında bir puanlama sistemiyle puanlandırılıyor.
Türkiye bu yıl endekste toplamda aldığı 5.63 puan ile kendisine 165 ülke arasından 128. sırada yer buluyor. Türkiye’nin bu sıralama ile insani özgürlük bakımından pek de iç açıcı bir durumda olmadığını bildiğimiz Haiti, Zambia, Angola, Uganda gibi ülkelerden geride kalmış olması göze çarpıyor.
Endeks’e göre bireysel, ekonomik ve insani özgürlükler bakımından en ileride olan ülkeler ise İsviçre, Yeni Zelanda ve Danimarka olarak göze çarpıyor.
Özgürlük Araştırmaları Derneği’ne göre; Endeksin son sıralarını ise; Sudan (3.68), Yemen (2.89) ve Suriye (2.29) paylaşıyor.
Türkiye’ye 128’incilik getiren karnesine detaylı bakacak olursak; bireysel özgürlüklerde 5.14 puanı bulunan ülkemiz bu kategoride 165 ülke arasından 134’üncü, ekonomik özgürlüklerde ise 6.32 puan ile 165 ülke arasında 101’inci sırada yer alıyor.
Bölgesel sıralamalara göre özgürlük puanlarına baktığımızda ise; Türkiye’nin İsrail, Ürdün, Kuveyt, Tunus, Lübnan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin ardından 7. Sırada yer aldığını görüyoruz.
Türkiye’nin uzun yıllardır bugüne kadarki en düşük sıralamasına 5.63 puan ile bu yıl sahip olduğunu görüyoruz.
İnsan özgürlüğü, bireylerin haysiyetini tanıyan sosyal bir kavramdır ve negatif özgürlük veya zorlayıcı kısıtlamaların yokluğu olarak tanımlanmaktadır. Özgürlük doğası gereği değerli olduğu ve insanlığın ilerlemesinde rol oynadığı için dikkatle ölçülmeye değerdir. İnsani Özgürlük Endeksi, özgürlük ile diğer sosyal ve ekonomik olgular arasındaki ilişkilerin ve özgürlüğün çeşitli boyutlarının birbirleriyle etkileşim biçimlerinin daha nesnel bir şekilde gözlemlenmesine yardımcı olması açısından oldukça önemli bir kaynaktır.
Hükümetlerin ve politika yapıcıların bireysel ve ekonomik özgürlükleri geliştirmek veya sınırlamak için neler yapabileceği konusunda hatırı sayılır veriler sunmaktadır ve dünya genelindeki ülkelerin özgürlük seviyelerini karşılaştırmak ve analiz etmek için önemlidir. Bu endeksin her yıl güncellenmesi ve yayınlanması son verilere erişmeyi ve ülkeler arasındaki değişiklikleri izlemeyi de mümkün kılmaktadır.