Google’ın algoritma değişikliklerinin bağımsız haber siteleri üzerindeki etkileri, basın özgürlüğü ve Türkiye’de medyanın ekonomik sürdürülebilirliği gibi konu başlıklar son dönemde medya sektörünün en çok tartıştığı konular arasında.
9. Köy‘den gazeteci Azime Bali, Toros Üniversitesi’nden Öğretim Görevlisi Dr. ve Çukurova Bülten Genel Yayın Yönetmeni İsmail Sarp Aykurt’a konu hakkında sorular yöneltti.
Google’ın medya üzerindeki hegemonyasından Gazete Duvar’ın kapanışına, bağımsız medyanın ayakta kalma mücadelesinden basın emekçilerinin karşılaştığı zorluklara kadar geniş bir yelpazede görüşlerini paylaşan Aykurt, sorunun yalnızca teknolojik değil, aynı zamanda siyasi ve toplumsal boyutları olduğuna dikkat çekti.
Google’ın algoritma değişiklikleri bağımsız haber sitelerini nasıl etkiliyor? Bu değişiklikler basın özgürlüğünü tehdit ediyor mu?
“Bu konu gerçekten önemli ve son dönemlerde bizim de üzerine düşündüğümüz bir başlık. Ancak biz basın özgürlüğü kavramını yalnızca Google ile ilişkilendirerek düşünürsek hata yapmış oluruz. Basın özgürlüğü konusu salt teknolojik bir konuya indirgenemez. Bu, aynı zamanda toplumsal ve son derece siyasi bir konu. Son dönemde eski adıyla söylersek Twitter’da ciddi sayıda haber parçaları paylaşan hesaplar türedi. Haberciliğin eski niteliği gittikçe kayboldu ve haber tüketimi de son verilere göre istatistiksel olarak düşüş gösterdi. Bu aynı zamanda işin, yani gazeteciliğin yıprandığını da gösteriyor. İnsanların artık haber değil, spot okurken ya da matbu gazete almazken, hap içerikler paylaşan, doğruluğu oldukça şüpheli, çoğu zaman komplo teorisi üreten ve amiyane tabirle ne idüğü belirsiz hesaplardan hızlıca akan haber nüvesi içeren parçacıkları takip eder hale gelmesi bence Google’ın algoritmasının değişmesinden daha skandal bir gelişme.
Google’ın algoritmik yapısının değişmesi yayın kuruluşları ve çevrimiçi haber mecraları açısından oldukça sorunlu. Buna itiraz edemem ancak böyle bir bağımlılık ilişkisinin inşa edilmesi de bir o kadar problemli kanımca. Elbette bunun ardında ekonomik gerekçeler var. Google burada ne yapıyor?
Öğr. Gör. Dr. İsmail Sarp Aykurt / Toros Üniversitesi
Haber sitelerinin aylık organik arama motoru trafiğinin aksamasına yol açmış oluyor. Şirketin bunu hayata geçirme nedeni ise Google aramalarında ilk sıralara çıkmak amacıyla hazırlanan içeriklerin cezalandırılması. Dolaylı olarak eğer bu bir özgürlüğün kesintiye uğratılması olarak okunacak olursa sorunuzun cevabı evettir. Bu açıdan algoritma değişikliğinin bazı köklü internet sitelerine kazanç sağlaması da olanaklı. Bu açıdan soruna özgürlük açısından değil de eşitlik açısından bakmak gerekir diye öneriyorum. Google bunu her ne kadar bir kurumu hedef alarak yapmadığını söylese de bence gazetecilik mesleğinin böyle bir tekele ve medya endüstrisine bağımlı kılınmasının sonuçlarını yaşıyoruz diyebiliriz.”
Gazete Duvar’ın kapanışında Google algoritmalarının gelir kaybına yol açtığı vurgulanıyor. Bu durumun diğer bağımsız medya kuruluşları için ne anlama geldiğini ve teknoloji devlerinin medya üzerindeki hegemonyasıyla ilgili ne dersiniz?
“Önce Gazete Duvar nezdinde bir medya fotoğrafı çekersek şunları demek lazım. Bir internet haber sitesinin bu şekliyle hayatta kalması gerçekten de oldukça zor gözüküyor. Çünkü reklam alamayan, belli ve sabit bir gelir kaynağı olmayan, insanların süreklilik içinde destek vermediği, YouTube ya da başka mecralardan gelir desteği alamayan bir kuruluş hem geçen seneki algoritmik değişim hem de Basın İlan Kurumu’nun yeni prosedürleri ortadayken canlı kalamaz. Bu bir tehditse, tehdit sürüyor. Ayrıca finansal bağımlılık bir gazeteyi de bağımlı hale getirir.
Bunu merkez medya ya da fon ilişkilerinde görebiliriz. Bu nedenle bağımsız medya konusu da bence sorunlu bir bölge. Hem tanımsal hem de pratik olarak. Bu açıdan şunu iddia da edebilirim. Bu dönemde BİK’in de dayatmaları ortadayken medyanın kaynağını büyütmesi oldukça zor. Medya küçülme ve yok olma arasında sıkışmış durumda. Zaten yerel medya için artık bir şey diyemiyorum.
Google ise ya da akademisyen Christian Fuchs’un kavramsallaştırmasıyla kullanırsak Googoloji, yeni değil. Onun birikim modeli, kullanıcıların ilgilerinin, aktivitelerinin, ağlarının üzerinde bir gözetim mekanizması kurmaya ve metalaştırmaya hizmet ediyor. Yani internetin ya da arama motorlarının öyle özgürlük güzellemeleriyle anılması oldukça safça bir his diyebilirim. Çünkü basının, yeni medyanın içerisinde de eşitlik yokken, hangi özgürleşmeden ya da bağımsız kalmadan bahsedilebilir ki? Buna uygun nesnel bir durum yok kanımca. Ek olarak, Google’ın algoritmik değişim sayesinde düşük kalite içeriklerin yüzde 45 oranında azaldığını iddia etmesi de önemli. Ancak devasa kimi medyalar bile bu değişim nedeniyle ciddi trafik ve ziyaretçi kaybettiler. 2024 Ağustos ayında bir Amerikan mahkemesi bu kuruluşun 2 trilyon dolarlık değeriyle bir tekel olduğuna hükmetti. Bu açıdan medya endüstrisinin geldiği durum ortada. Bu durumun değişmesi için ise ekonomi politik ve eleştirel bir bakış açısıyla tespitler yapmaya ve gazeteciliğin karşı hegemonyasını inşa etmek için kolları sıvamaya ihtiyaç var.”
Türkiye’de bağımsız medya kuruluşları ekonomik olarak nasıl ayakta kalabilir? Gazete Duvar’ın kapanışı bu konuda neyi gösteriyor?
“Son dönemde yine Google’a baktığınızda haber kategorisindeki aramalarda ciddi azalmalar olduğunuzu görüyoruz. İnsanların habere olan ilgisi azalmış durumda. Hele ki son dönemde RTÜK’ün de basın özgürlüğüne dönük darbe girişimlerini de hesaba katacak olursak eleştirel haberciliğe topyekûn bir saldırı halinden bahsetmek gerekli. Gelinen aşamada, her şeye rağmen merkez medyadaki ziyaretçi trafiği azalmış da olsa bu medyaların ayakta tutulmaya devam edileceği aşikârdır. Muhalif yayın organlarının ise destek mekanizmaları gittikçe zayıflamakta.
Gazete Duvar zincirden kopan ilk halka olmasa da kopuşu, kendi niteliği de gözetildiğinde eleştirel medya açısından oldukça can sıkıcı ve sarsıcı. Ancak ben yaşananları bir medya patronunun haber merkezini süreklileştirmek için yeterli kâr elde edemeyeceğini öngördüğü için vazgeçtiği penceresinden değil; orada işsiz kalan ve belirsizlikle yüz yüze kalan basın emekçileri açısından düşünmeyi yeğlerim. Bakın, BİK denetiminden geçemeyen ve kapanması muhtemel yerel gazeteler var, işsiz yerel gazeteciler, yeni mezun işsiz gazeteciler, medyadaki ödeme düzensizliğinden dolayı mesleği terk eden gazeteciler vb var. Algoritma değişikliği de bunun başka bir kısmı. İlan için gerekli ziyaretçi sayısı hedefine ulaşmak kolay değil. BİK ise bunu da görmezden geliyor. Bu açıdan Google’ı hedef gösterirken ve de BİK’ten alacağınız ilan gelirinin kaderi de bu algoritmaya bağlıysa oturup yeniden düşünmeyi teklif etmem gerekmez mi? Bunlar ilişkili gündemler… Bu nedenle algoritma da böyleyse, yeniden bir düzenleme çok açık ve acil bir ihtiyaçtır. En üst kategoriden resmi ilan geliri elde edebilmek için 250 bin tekil ziyaretçi şartı aranıyor çünkü.
Diğer medya kuruluşlarının işi kolay görünüyor diyemem. Böyle bir bağımlılık ikliminde bağımsız kalabilmek oldukça zor ve meşakkatli, ilkeli bir yöntem ister. Hem gazetecilerin hem de iletişim fakültesi öğrencilerinin hem de gazetecilik yapmaya çalışan matbu ya da internet gazetelerinin işi kolay değil. Kolay yolu önermek istemiyorum. Bana kalırsa yeni bir medya düzeni kurulması tek çıkış yol. Ancak bunun için tek çıkar yol, siyasi ve sınıfsal önceliklerin değişmesidir. Bu haliyle medyada yapılacak bir reformun bile dikiş tutacağına inanmak zor.”
